نگرشی بر علل ضعف و سقوط ساسانیان از منظر مورخان سده های نخست هجری

نویسندگان

سید رسول موسوی حاجی

عابد تقوی

بابک آریان پور

سامان فرزین

چکیده

ساسانیان به عنوان یکی از قدرتمندترین سلسله­های ایرانی، بیش از چهارسده و تا پیش از حمله اعراب مسلمان به ایران حکومت کردند. دولت بزرگ ساسانی با پیروی از اصل تمرکز حکومت و ملی کردن دین زرتشت، ایران ملوک­الطوایفی عهد اشکانیان را به صورت کشوری یکپارچه و مقتدر درآورد؛ به گونه­ای که این حکومت، علاوه بر بازآفرینی قدرت سیاسی، دگرگونی­های گسترده و عمیقی را درتمامی زمینه­های اجتماعی و فرهنگی ایران ایجاد کرد. با این حال، پس از چندی، عوامل بسیاری  باعث سستی تدریجی این سلسله ی قدرتمند و درنهایت، فروپاشی آن در برابر حمله ی اعراب مسلمان شد. در این نوشتار، بر این است تا با بررسی دقیق و همه جانبه ی آثار مورخان چهارسده ی نخستین دوره ی اسلامی، یعنی ابوحنیفه ی دینوری، یعقوبی، مسعودی، طبری و ابن مسکویه، دلایل ضعف تدریجی و فروپاشی حکومت ساسانی با روش توصیفی- تاریخی، مورد پژوهش و تحلیل قرار گیرد. نتایج پژوهش، نشان می دهد که از دیدگاه مورخان چهارسده ی نخست اسلامی، در ضعف و زوال ساسانیان و شکست آنان در برابر اعراب مسلمان نقش داشته است؛ امواردی مانند تعصبات مذهبی و جایگاه رفیع روحانیان زرتشتی، قدرت روزافزون اشراف و نجبا، کشتار خاندان سلطنتی توسط شیرویه و ضعف پادشاهان در اواخر حکومت ساسانی، کودتای نظامی سرداران علیه پادشاهان، جنگ­های طولانی مدت فرسایشی برون مرزی، به ویژه جنگ­های مداوم با امپراطوری روم، براندازی خاندان آل لخم توسط خسروی پرویز، فشارهای اقتصادی بر مردم و وضع مالیات های سنگین، بلایای طبیعی همچون طغیان دجله و فرات و امدادهای غیبی.

برای دانلود باید عضویت طلایی داشته باشید

برای دانلود متن کامل این مقاله و بیش از 32 میلیون مقاله دیگر ابتدا ثبت نام کنید

اگر عضو سایت هستید لطفا وارد حساب کاربری خود شوید

منابع مشابه

«مناسبات مسلمانان با خزرها در سده نخست هجری» (با تأکید بر روایات مورخان مسلمان)

در جریان بخشی از فتوحات اعراب مسلمان که معطوف به نواحی شمال آذربایجان بود، آن‌ها با کوه‌های قفقاز که مانع طبیعی مهمی بود، برخورد کرده و با خزرها و سایر اقوامی که تحت سیطره امپراتوری خزر بودند، مواجه گشتند. خزرها، قومی ترک زبان و دارای پایگاه و خاستگاه قبیله‌ای و عشیره‌ای رو به شهرنشینی بودند که در این زمان مثل اعراب در مسیر تشکیل امپراتوری جدید و نوپا قرارگرفته بودند. روابط و مناسبات میان اعراب...

متن کامل

«مناسبات مسلمانان با خزرها در سده نخست هجری» (با تأکید بر روایات مورخان مسلمان)

در جریان بخشی از فتوحات اعراب مسلمان که معطوف به نواحی شمال آذربایجان بود، آن ها با کوه های قفقاز که مانع طبیعی مهمی بود، برخورد کرده و با خزرها و سایر اقوامی که تحت سیطره امپراتوری خزر بودند، مواجه گشتند. خزرها، قومی ترک زبان و دارای پایگاه و خاستگاه قبیله ای و عشیره ای رو به شهرنشینی بودند که در این زمان مثل اعراب در مسیر تشکیل امپراتوری جدید و نوپا قرارگرفته بودند. روابط و مناسبات میان اعراب...

متن کامل

جنگاوران ایرانی در سپاه قبایلی عرب در سده نخست هجری

در سال‌های آغازین فتوح اسلامی، سرزمین ایران از ناحیه جنوب غربی در کانون توجه فاتحان عرب قرار گرفت و جنگجویان بسیاری به سوی مرزهای ایران سرازیر شدند. مناطق مرزی، نخستین آوردگاه‌هایی بودند که سربازان ساسانی در برابر رزمندگان عربِ مسلمان وارد نبرد شدند. در خلال این رویارویی‌ها که بعدها سراسر ایران‌زمین را دربر گرفت و تا شمال شرق و ماوراء النهر کشیده شد، شماری از «اساوره»، «احامره» و «بخاریه» دست از...

متن کامل

علل سقوط امپراتوری موحدان از دیدگاه مورخان معاصر اسپانیا

یکی از دلایلی که مورخان معاصرِ اسپانیایی، به تاریخ دوره‏ی موحدان علاقه‏ی کم‏تری نشان داده‏اند، عنایت بیش‏تر آنان به تاریخ‏های محلی است؛ تمایل به این تاریخ‏ها بعد از پیشرفت دموکراسی - ربع آخر سده‏ی 20 - در این کشور رخ نموده است. این گرایش موجب شده تا آنان نه فقط نسبت به اشخاص و چهره‏های محلی دلبستگی نشان دهند، بلکه به جوامع محلی، خاصه مدجنان و یهودیان نیز علاقمند شوند. مقاله‏ی حاضر این موضوع را د...

متن کامل

گفتمان دوگانه غیبت -امام قایم در روایت نگاری های سده نخست هجری

چکیده دوگانۀ غیبت ـ امام قائم در تاریخ روایت نگاری‌های صدر اسلام همواره به عنوان یک گفتمان رایج در میان مسلمانان از هر طبقه در زندگی فردی و اجتماعی بروز داشته است. انگاره‌شناسی‌های گفتمانی صورت گرفته حاکی از آن است که این تفکر در روایت‌نگاری‌های صدر اسلام در منابع اهل سنت و شیعه بروز جدی دارد و در میان طبقات مختلف مردم، آن را به یک گفتمان غالب، مبدل ساخته است. دوگانه غیبت ـ امام قائم از جمله م...

متن کامل

شبکه مفهومی «وادی» در گفتمان سده های نخست هجری

برگرداندن «وادی» به واژه­های متفاوتی چون درّه، بیابان، منطقه، سرزمین و اخیرا مسیل و در بسیاری موارد ترجمه نکردن آن از سوی مترجمان بیانگر آن است که به­رغم طی­شدن سده­ها از ارتباط میان زبان فارسی و عربی، دلالت روشن و مشخصی برای وادی در زبان فارسی در اختیار نیست و مترجمان صرفا با تکیه بر شواهد و قراین متن یا تجارب پیشین خود، معنای وادی را استنباط می­کنند یا آن را به استنباط دیگران می­سپارند. این مق...

متن کامل

منابع من

با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید


عنوان ژورنال:
جامعه شناسی تاریخی

ناشر: دانشگاه تربیت مدرس

ISSN 2322-1941

دوره 6

شماره شماره 3 (ویژه‌نامه) 2014

میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com

copyright © 2015-2023